در بین حواس پنج گانه، بینایی بیشترین سطح از قشر مغز را به خود اختصاص داده و شاید مهم‌ترین وسیله ارتباطی انسان با جهان بیرون باشد. برای درک صحیح تصویر، سلامت سیستم بینایی و گیرنده آن یعنی چشم‌ها الزامی است. مشکلات و بیماری های چشم مانند هر سیستم دیگری در بدن خود را باعلائمی نشان می دهند تا فرد مبتلا را با خبر کنند. همان طور که تب در بسیاری از بیماری‌های بدن یک علامت هشداردهنده است، در چشم نیز قرمزی چشم یک علامت از وجود بیماری یا مشکل است. البته باید دانست که قرمزی چشم همیشه علامت یک بیماری چشمی نیست و در بسیاری از موارد یک امر طبیعی است مثل قرمزی چشم صبح‌ها پس از برخاستن از خواب یا قرمزی چشم به دنبال بیداری طولانی و کار سنگین یا قرمزی چشم هنگام سرماخوردگی و یا پس از گریه کردن .
قرمز شدن چشم ها همیشه به دلیل گریه کردن و یا حساسیت فصلی ایجاد نمی شود . اگر شما هم با این مشکل روبرو شده اید بایستی با ریشه یابی علت به سراغ درمان بروید و هرگز خودسرانه از داروها و روشهای درمان افراد دیگر استفاده نکنید.
برای قرمز شدن چشم ها دلایل متعددی وجود دارد؛ از آلرژی گرفته تا عفونت و خشکی چشم و غیره باعث سرخ شدن چشم ها می شوند. در این مطلب در خصوص عوامل قرمز شدن چشم ها و روش های مقابله با آنها بیشتر توضیح می دهیم. لطفا با ما همراه باشید.
دیگر دلایل :
معمولاً عفونت‌های چشم (کونژونکتیویت‌ها) علاوه بر قرمزی چشم علایم دیگری مانند ترشحات چرکی، چسبندگی پلک‌ها، اشک‌ریزش و سوزش چشم‌ها دارند. در بعضی موارد به خصوص در عفونت‌های ویروسی چشم (کونژونکتیویت‌های ویروسی) ممکن است تب، گلودرد و علایم سرماخوردگی نیز همراه این نشانه‌ها باشد. در این موارد همان ویروسی که باعث سرماخوردگی شده، چشم را نیز درگیر کرده است. درمان عفونت‌های چشم معمولاً قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک موضعی مثل قطره کلرامفنیکل یا پماد ارتیرومایسین است. شست وشوی چشم با چای سرد نیز برای تسکین علایم و کاهش ترشحات مفید است.باید دانست که رعایت بهداشت در موارد کونژونکتیویت بسیار مهم است چون این عفونت‌ها واگیر داشته و به راحتی از فرد مبتلا قابل سرایت به افراد سالم می‌باشند. از جمله راه‌های سرایت، دست دادن و روبوسی با افراد مبتلا و استفاده از حوله مشترک است. لازم به یادآوری است که نباید انتظار داشت که با شروع درمان با قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک بلافاصله عفونت بهبود یابد و معمولاً این بیماری باید سیر خود را طی کرده و به تدریج بهبود یابد. در بعضی موارد مانند عفونت‌های چشمی کودکان زیر 5 سال با بعضی باکتری‌ها مثل هموفیلوس یا میکروب سوزاک علاوه بر درمان موضعی باید درمان با آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی نیز انجام شود.
- قرمزی چشم ثانوی به مصرف دارو
بعضی داروها به خصوص داروهای هورمونی در داروهای اعصاب و روان پزشکی می‌توانند باعث قرمزی چشم و متسع شدن عروق سطحی چشم شوند که معمولاً با قطع مصرف دارو این علایم بهبود می‌یابند. حتی بعضی غذاها نیز می‌توانند باعث قرمزی چشم شوند به خصوص موادی که کافئین زیاد دارند مثل قهوه. در مواردی که بیمار ناگزیر از مصرف دارو باشد، نیاز به اقدام خاصی برای درمان نیست. بعضی وقت‌ها برای کم شدن قرمزی می‌توان به صورت موقت از قطره نفازولین استفاده کرد. باید خاطرنشان کرد که مصرف طولانی مدت قطره نفازولین باعث تشدید علایم قرمزی به دنبال قطع مصرف می‌شود و باید از مصرف مداوم آن اجتناب کرد. بعضی داروهای موضعی چشمی مثل داروهای ضد گلوکوم و کاهنده فشار چشم، و داروهای ضد ویروس نیز می‌توانند قرمزی چشم ایجاد کنند.
در التهاب‌های سطحی کره چشم مثل اسکلریت و اپی‌اسکلریت معمولاً قرمزی همراه با حساسیت ودرد در لمس کره چشم وجود دارد. درمان در موارد خفیف با قطره‌های کورتون‌دار موضعی است و در موارد شدیدتر نیاز به درمان‌های خوراکی است.
التهاب‌های داخلی چشم مثل یووئیت باعث ایجاد قرمزی ودرد چشم همراه با ترس از نور می‌شوند. در بعضی موارد کاهش دید نیز وجود دارد. این التهاب‌ها (یووئیت‌ها) معمولاً به صورت عودکننده می‌باشند و در بعضی از موارد همراه با یک بیماری التهابی بدن مانند بیماری‌های روماتیسمی و خودایمنی هستند. به همین خاطر بیمار باید علایم دیگر مثل سابقه درد مفاصل، کمردرد یا آفت دهانی را به پزشک بگوید. درمان معمولاً با قطره‌های کورتون‌دار موضعی و قطره‌های گشادکننده مردمک است و در بعضی موارد نیاز به درمان‌های دیگر مثل داروهای خوراکی و تزریقات اطراف چشم نیز پیدا می‌شود. در این جا ضمن درمان مشکل چشمی باید بررسی سایر اعضای بدن از نظر بیماری زمینه‌ای اصلی نیز انجام شود. چرا که درمان اصلی درمان بیماری زمینه‌ای است و درمان چشم فقط به صورت علامتی است. در التهاب داخل چشمی ناشی از انگل گربه (توکسوپلاسما) التهاب داخل چشمی شدید ایجاد می‌شود که همراه با کاهش دید است. در این بیماری حتماً باید درمان آنتی‌بیوتیک علیه انگل گربه (توکسوپلاسما) نیز انجام گیرد وگرنه کاهش بینایی به صورت دائمی به جای خواهد ماند.
- خراش‌ها و زخم‌های سطح قرنیه
باید به خاطر داشت که سطح قرنیه چشم از نظر عصب‌گیری حس درد غنی‌ترین نقطه بدن می‌باشد و خراش‌های سطحی که در نقاط دیگر بدن ممکن است هیچ علامتی را ایجاد نکنند، در سطح قرنیه با علایم فراوانی مانند قرمزی، سوزش، اشک‌ریزش و احساس جسم خارجی در پشت پلک خود را نشان می دهند. پس احساس جسم خارجی لزوماً به معنای وجود جسم خارجی در چشم نیست و گاهی به خاطر خراش‌های سطح قرنیه می‌باشد. در مورد خراش‌های قرنیه پس از معاینه چشم و اطمینان از وجود نداشتن جسم خارجی معمولاً پانسمان چشم و استفاده از یک آنتی‌بیوتیک موضعی برای جلوگیری از عفونت باعث بهبود علایم می‌شود. پانسمان به صورت خارجی یا به صورت لنز پانسمانی بوده و معمولاً پس از یکی دو روز برداشته می‌شود.
اجسام خارجی چشم نیز باعث ایجاد علایمی شبیه خراش‌های قرنیه یعنی قرمزی، سوزش، آب ریزش و احساس جسم خارجی می‌شوند. در این موارد باید ابتدا چشم با آب شست شو داده شود و اگر جسم خارج نشد کوشش بیشتری برای خروج آن انجام نشود چون باعث آسیب بیشتر می‌گردد و لازم است به چشم پزشک مراجعه شود. چشم پزشک زیر میکروسکوپ (Slit lamp) اقدام به معاینه چشم و در آوردن جسم خارجی کرده و پس از آن معمولاً چشم پانسمان شده و آنتی‌بیوتیک موضعی تجویز می‌گردد.
- بالا رفتن فشار داخل چشمی به صورت حاد (گلوکوم حاد زاویه بسته)
بالا رفتن فشار چشم به صورت حاد (گلوکوم حاد زاویه بسته) باعث ایجاد درد و قرمزی چشم همراه با تاری دید و نیز در بعضی موارد سردرد و تهوع و استفراغ می‌شود. این حالت معمولاً در حوالی غروب در خانم‌های میان سال ایجاد می‌گردد. در این بیماری که آب سیاه حاد نیز نامیده می‌شود به خاطر بسته شدن راه خروجی مایع زلالیه در چشم و تجمع آن، فشار چشم ناگهان بالا می‌رود که این بالا رفتن فشار باعث ایجاد درد و قرمزی چشم، تاری دید و دیدن هاله اطراف اشیاء و نیز سردرد و تهوع و استفراغ می‌گردد. در این بیماری باید با استفاده از داروهای موضعی و خوراکی و تزریقی فشار چشم پایین آورده شده و سپس برای جلوگیری از ایجاد حمله مجدد برای بیمار لیزردرمانی برای هر دو چشم (YAG Laser PI) نجام شود. بالا ماندن فشار چشم برای مدت طولانی باعث ایجاد صدمه به عصب بینایی و خود چشم و کم‌بینایی و نابینایی دائمی می‌گردد. البته باید دانست که سردرد در اکثر موارد علت چشمی ندارد و بیشتر به خاطر مشکلات مغز و اعصاب (نورولوژیک) می‌باشد.
در بعضی بیماری‌های عروقی ناحیه سر و صورت و گردن مثل ارتباط نابجای سرخرگ با سیاهرگ (فیستول کاروتید به کاورنو) یا بیماری Sturge-Weber به خاطر ارتباطات نابه‌جای عروقی و برگشت خون به داخل سیاه رگ‌ها و تجمع خون در بافت‌ها و قرمزی چشم داریم که این قرمزی بدون احساس درد یا جسم خارجی و یا سایر علایم می‌باشد. درمان در این موارد درمان بیماری زمینه‌ای با جراحی و یا سایر اقدامات است و درمان قرمزی چشم به تنهایی لازم نیست.
خشکی چشم و کمبود قسمت آبکی اشک در بعضی موارد به تنهایی و در بعضی موارد همراه با بیماری‌های سایر اعضاء بدن می‌باشد. مثلاً در سندرم شوگرن خشکی چشم همراه با خشکی دهان و سایر مخاط‌ها است. در بعضی بیماری‌های روماتیسمی نیز خشکی چشم یکی از علایم بیماری می‌باشد. خشکی چشم و کمبود اشک ایجاد علایمی مثل احساس جسم خارجی، سوزش، قرمزی چشم و آبریزش از چشم می‌کند. این علایم در فصول گرم و خشک و مناطق خشک و هوای آلوده شدید می‌شود. برخلاف تصوری که از نام آن برمی‌آید، آبریزش و اشک‌ریزش به خاطر تحریک سطح چشم یکی از علایم خشکی چشم است. درمان خشکی چشم در موارد خفیف و متوسط شامل قطره‌های جایگزین اشک و نرم‌کننده‌ها مانند انواع قطره‌های اشک مصنوعی و مواد نرم‌کننده می‌باشد. در موارد شدیدتر گاهی نیاز به اقدامات دیگر مانند بستن مجراهای خروج اشک در چشم برای جلوگیری از خروج اشک از چشم و سایراقدامات می‌باشد.
بلفاریتیس با ایجاد خارش، قرمزی و درد در پلک‌ها نمایان می‌شود، درحالی که علائم دیگری هم دارد، ازجمله پوسته دادن مژه‌ها، تورم پلک‌ها، حساسیت به نور و احساس سوزش یا وجود ذرات اضافی در چشم. گاهی اوقات، هر دو چشم به صورت همزمان به بلفاریتیس مبتلا می‌شوند و این حالت هم معمولا در صبح‌ها شدت بیشتری به خود می‌گیرد. متاسفانه، درمان نکردن این بیماری می‌تواند به عوارض ناگواری منجر شود که واقعا به بینایی آسیب می‌رسانند. آشنایی با عامل‌های اصلی موثر در ابتلا به بلفاریتیس می‌تواند به ما در مراقبت از چشم‌ها و پلک‌ها کمک کند.
- خون ریزی روی سفیدی چشم (خون ریزی زیر ملتحمه)
خون ریزی زیر ملتحمه یک حالت شایع به خصوص در افراد مسن و افرادی که سابقه فشار خون بالا دارند است. قرمزی (خون ریزی) معمولاً به دنبال عطسه یا سرفه یا زور زدن یا عصبانیت و در اکثر موارد به صورت خود به خود به وجود می‌آید. این قرمزی بدون هیچ علامت همراه دیگری مثل سوزش، احساس جسم خارجی ،کاهش دید، درد یا ... می‌باشد و فرد هنگام نگاه کردن در آینه یا به وسیله سایر افراد از آن مطلع می‌شود. این خون ریزی هیچ‌گونه خطری برای چشم ندارد و هیچ مشکلی هم در آینده ایجاد نخواهد کرد و ارتباطی هم با فشار چشم ندارد ولی فرد مبتلا باید از لحاظ فشار خون و بیماری‌های همراه بررسی شود. این خون ریزی در ابتدا کمی پخش‌تر شده و سپس به تدریج کم رنگ‌تر شده و کم‌کم در عرض یکی دو هفته جذب می‌شود و اثری از آن به جا نمی‌ماند.
همه لوازم آرایش مورد علاقه شما، مانند رژ لب یا خط چشم، حاوی بعضی از باکتری‌ها بالقوه مضر و خطرناک هستند. حتی یکی از مطالعات دانشگاه متروپولیتن لندن نشان می‌دهد که ۶ نوع باکتری روی براش‌های آرایشی و لوازم آرایشی فاسدشده وجود دارند. در مورد لوازم مخصوص به چشم هم باید بگوییم که هر کدام از این محصولات (مخصوصا خط چشم) می‌توانند باعث ابتلا به بلفاریتیس حاد شوند، چون توانایی این را دارند که غدد میبومین پلک را مسدود کنند و ترشح چربی‌های لازم برای سطح چشم را کاهش بدهند. خود این وضعیت، باعث می‌شود که اشک‌های چشم سریعا تبخیر شوند. بلفاریتیس درمان نشده یا ابتلای دوباره به آن می‌تواند به فولیکول‌های مژه نیز آسیب برساند و باعث ریزش مژه‌ها شود. دکتر فرانچسکا مارچتی (متخصص چشم) می‌گوید: «این خطر را با تمیز کردن روزانه چشم‌ها و با استفاده از دستمال‌های مرطوب مخصوص پلک به حداقل برسانید. هر شب هم آرایش چشم را پاک کنید و حتما لوازم آرایش مخصوص چشم را هر ۳ ماه تعویض کنید». ترفند کاربردی دیگر، انتخاب لوازم آرایشی است که به‌راحتی شسته شوند، چون این محصولات معمولا غدد پلک‌ها را مسدود نمی‌کنند.
بله درست است! بلفاریتیس می‌تواند به رژیم غذایی ما هم مرتبط باشد. درواقع، این ارتباط در التهاب و عدم تعادل در روده ما ریشه دارد. به‌گفته دکتر مارچتی، «زیاده‌روی در مصرف مواد قندی، مانند محصولات فرآوری‌شده و صنعتی، می‌تواند وضعیت روده ما را آشفته کند و باعث شکل‌گیری التهاب شود. به همین دلیل، من توصیه می‌کنم که رژیم غذایی‌تان را بر مبنای محصولات ضدالتهابی تنظیم کنید. یعنی مقدار زیادی از مواد غذایی تازه مانند سبزی‌ها برگدار، اسیدهای چرب ضروری و املاح بخورید. رژیم غذایی سرشار از اسیدهای چرب، کیفیت اشک‌ها را هم تقویت می‌کنند. این ویژگی، پلک‌ها را نرم نگه می‌دارد و مانع از قرمزی و التهاب در آنها می‌شود».
خیره شدن طولانی به صفحه کامپیوتر اصلا برای چشم‌ها خوب نیست. دکتر دنیل اِزرا (چشم‌پزشک در بیمارستان چشم Moorfields) می‌گوید که بسیاری از مراجعه‌کنندگان، از مشکلاتی شکایت دارند که به‌علت تماس بیش از حد با صفحه کامپیوتر به‌وجود می‌آیند. درحالی که فکر می‌کنیم نمایشگرهای دیجیتال و مدرن نباید به چشم‌ها آسیبی برسانند، اما واقعا می‌توانند عامل محرکی برای بلفاریتیس باشند و باعث خستگی و خشکی چشم‌ها شوند. دلیلش این است که میزان پلک زدن ما در مقابل این نمایشگرها به‌طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند و از حالت عادی خارج می‌شود. در ضمن، خیره شدن به صفحه کامپیوتر می‌تواند شما را به مالیدن یا دستکاری چشم‌ها وادار کند و درنهایت بلفاریتیس را تشدید کند.
کمبود خواب، یکی از عواملی است که می‌تواند مشکلات ناحیه چشم را تشدید کند. خواب، فرصتی است برای استراحت بدن و بیدار ماندن بیش از حد، چشم‌ها را به فعالیت شدید و خستگی مفرط وادار می‌کند. مطالعات علمی هم نشان داده‌اند که چشم‌ها حداقل به ۵ ساعت خواب شبانه نیاز دارند تا بتوانند خودشان را کاملا بازسازی کنند و جریان خون مطلوب را به چشم‌ها برسانند. خواب بی‌کفیت در درازمدت می‌تواند با بسیاری از بیماری‌های ناحیه چشم مانند گلوکوم و دژنراسیون ماکولا ناشی از افزایش سن هم مرتبط باشد.
آلرژی چشم زمانی اتفاق می افتد که چشم‌ها در معرض مواد آلرژی‌زا مانند گرده یا شوره بدن حیوانات قرار می‌گیرند. سلول‌های چشم به نام ماست سلها، هیستامین و مواد شیمیایی دیگر آزاد می‌کنند که موجب التهاب می‌شود و نتیجه آن خارش، قرمزی و آبریزش چشم است. اگر در محیط طبیعت قرار دارید و چشمانتان شروع به آبریزش کرده است ممکن است التهاب ملتحمه آلرژیک فصلی داشته باشید. گرده‌های درختان، علف‌ها و سبزه‌ها بدترین آلرژی‌زاها هستند. وقتی مقدار گرده‌ها در هوا زیاد می‌شود در خانه بمانید، پنجره‌ها را ببندید و تهویه هوا را روشن کنید. برای دور نگه داشتن گرده‌ها از چشمانتان از عینک استفاده کنید.
ادامه مطلب
